Moby Dick, ABD’li romancı, öykücü ve şair Herman Melville (1819-1891), düzyazı biçiminde yazdığı bu şiirde, ironi, mitoloji ve gerçekçiliğin iç içe geçtiği bu romanında, denizi, gemicileri, balinaları ve tabii bu arada tutkuların tutsağı olan insan ruhunu anlatıyor. Sabahattin Eyuboğlu ve Mîna Urgan’ın akıcı Türkçesinden…
Moby Dick
Yazar: Herman Melville
Çevirmen: Mîna Urgan, Sabahattin Eyuboğlu
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Sayfa Sayısı: 736
“Pequod adlı bir balina gemisinin son yolculuğunu, balinaların nasıl avlandıklarını, geminin sonunda nasıl battığını anlatan Moby Dick, ilk bakışta denizlerde geçen bir serüven romanı sanılabilir. Ne var ki insan Moby Dick’i okudukça, okuduklarını düşündükçe, kitabın derinliğini, gerçek anlamını sezmeye başlar. Bu derinliği, bu gerçek anlamı sezmeyenler ise, balina avıyla ilgili, heyecanlı bir öykü olarak, gene de Moby Dick’in pekâlâ keyfini çıkarabilirler.” Mîna Urgan böyle tanımlıyor Beyaz Balina’nın romanını.
ABD’li romancı, öykücü ve şair Herman Melville (1819-1891), düzyazı biçiminde yazdığı bu şiirde, ironi, mitoloji ve gerçekçiliğin iç içe geçtiği bu romanında, denizi, gemicileri, balinaları ve tabii bu arada tutkuların tutsağı olan insan ruhunu anlatıyor. Sabahattin Eyuboğlu ve Mîna Urgan’ın akıcı Türkçesinden…
Güney Postası
Yazar: Antoine de Saint-Exupery
Çevirmen: Esra Özdoğan
Yayınevi: Alfa Yayıncılık
Sayfa Sayısı: 160
Toulouse’dan Casablanca’ya, hatta Dakar’a kadar posta taşıyan korkusuz bir pilot Jacques Bernis. Savaş yıllarından sonra monotonlaşan hayattan kaçıp pilot kabinine sığınmış bir münzevi. Yalnız yaşamında yolu bir gün çocukluk aşkı Geneviève’le kesişir, ne var ki kadın evlidir. Bernis kabuğunu kırıp bu büyük aşkı yaşamak ister, ancak sevgilisine alışık olduğu konforu sürdürebileceği bir hayat sunabilecek midir? Bernis her uçuşunda, adeta bu aşkın bölük pörçük ve trajik anılarında seyahat ederken hayatın bütün engelleri bir anda vücut bulup aşılmaz dağlara, fırtınalı denizlere ve engin çöllere dönüşür; yani bir pilotun en büyük tutkusuna ve korkusuna…
Hayvanlaşan İnsan
Yazar: Emile Zola
Çevirmen: İlhan Cem Erseven
Yayınevi: İmge Kitabevi
Sayfa Sayısı: 358
Derin bir saplantının pençesinde sıkışıp kalan, öldürme güdüsüyle kafası karışmış, yalnızca lokomotifiyle anlaşabilen ve kendisini ancak öyle huzurlu hisseden bir makinist Roubaud…
Güzelliğiyle ve davranışlarıyla yaklaştığı erkekleri felakete götüren bir kadın Séverine…
Çıkarları için adaletten vazgeçmeye hazır, önyargılarının esiri olmuş bir yargıç…
Demiryollarının altın çağını yaşadığı Paris’te alkol, sefalet, kıskançlık ve cinsel doyumsuzluk gibi nedenlerin yarattığı suçlarla karşı karşıya kalan insanlar…
1890 yılında yazılan ve Rougon-Macquart dizisi kitaplarının en etkililerinden biri olan Hayvanlaşan İnsan; canlı, sert ve destansı, sürükleyici bir anlatım gücüne sahip, insanın içinde uyuyan hayvani öldürme tutkusunu anlatan bir roman.
Amerikan Gotiği
Yazar: William Gaddis
Çevirmen: Şefika Kamçez
Yayınevi: Everest Yayınları
Sayfa Sayısı: 315
20. yüzyıl edebiyatının en etkileyici isimlerinden biri olan William Gaddis, aralarında Thomas Pynchon, Robert Coover, John Barth ve William Gass’in de bulunduğu Amerikan Postmodernizmi’nin öncülerinden.
İlk romanı Recognitions’la büyük yankı uyandıran, iki kez National Book Ödülü’ne layık görülen Gaddis’in başyapıtlarından Amerikan Gotiği, tamamen tek bir mekânda, kitaba da adını veren “marangoz gotiği” (Carpenter Gothic) estetiğiyle inşa edilmiş, Amerika’ya özgü dışı gösterişli ama içi kof ve kullanışsız bir evde geçiyor. İlerledikçe Poe ve Hawthorne’dan tanıdığımız gotik bir atmosfere bürünen roman, okuru pasif gözlemci konumundan çıkartarak, başroldeki evin odalarında, yazarın çarpıcı ifade biçimlerinin ve sıradışı karakterlerinin arasında bizzat dolaşmaya zorluyor.
“William Gaddis benim edebi kahramanımdır.”
Johathan Franzen
“Romanda aykırı bir dönüm noktası. Gaddis’in Amerikan edebiyatına inşa ettiği gösterişli, dahice ve cüretkar Gotik malikaneden yükselen yeni bir kule.”
New York Tımes Book Review
Gizli Ajan
Yazar: Joseph Conrad
Çevirmen: Süha Sertabiboğlu
Yayınevi: İmge Kitabevi
Sayfa Sayısı: 331
11 Eylül saldırılarından sonra Amerikan medyasının atıf yaptığı kitapların başında gelen Gizli Ajan, terörizm konusunda yazılan ilk romanlardan biri ve bir başyapıt olarak anılmakta. Joseph Conrad’ın Greenwich Gözlemevi’ndeki gerçek bir bombalama eyleminden esinlenerek yazdığı bu roman, politik şiddetin anlamsız doğasını sergilemekte.
Gizli Ajan, bir casusluk ve politik şiddet romanı olarak tanımlansa da, aynı zamanda insan psikolojisine dair derinlikli, sarsıcı gözlemleri ve çözümlemeleriyle, ortaya koyduğu unutulmaz karakterlerle, Conrad’ın yirminci yüzyılın ilk büyük yazarı olarak tanınmasını sağlamıştır. Bundan yaklaşık yüz yıl önce ilk yayımlandığında karanlık doğası nedeniyle sansasyon yaratan bu kitap, bugün hâlâ tüm dünyada ilgiyle okunmaktadır. Gizli Ajan’da masum insanların ölümüyle sonuçlanan böylesine “anlaşılmaz” eylemlerde bulunanların zihinlerinde neler olup bittiğini açığa çıkaran Conrad, terörizmin günümüzdeki “açıklanamaz” yıkıcılığına ilişkin öngörüleri nedeniyle edebiyatın Nostradamus’u olarak adlandırılmaktadır.
Son Mohikan
Yazar: James Fenimore Cooper
Çevirmen: Okan Özler
Yayınevi: Abis Yayınları
Sayfa Sayısı: 400
Son Mohikan’da İngiltere ve Fransa arasındaki sömürge savaşlarına sahne olan Kuzey Amerika’nın uçsuz bucaksız ormanlarında yaşanan amansız bir takibe tanıklık ediyoruz.
Lake George çevresinin eşsiz güzelliğini kana bulayan William Henry Katliamı’yla çakışan mücadele dolu yolculuk, bir yandan kendi topraklarında sürgün hayatı yaşayan “Kızılderili”nin hayatta kalma savaşına ışık tutarken, bir yandan da bu toprakların asıl sahibini çoktan altetmiş olan beyaz adamın kıtanın hakimiyeti için kendi arasında verdiği savaştan bir kesit sunuyor.
Yazar kendisine emanet edilen genç kadınların güvenliğini sağlamaya çalışırken, bir de yabancısı olduğu bir çevrede hayatta kalma mücadelesi vermek zorunda kalan Binbaşı Heyward’ı en umutsuz anında imdadına yetişecek üç yoldaşla karşılaştırıyor.
Genç bir subay ve aşık bir erkek olarak Heyward, Şahingöz, Chingachgook ve Uncas’ın yardımlarıyla amansız Magua’ya karşı uzun soluklu bir mücadeleye girerken, arka planda 1757 Savaşı olan hızıyla yeni kıtanın tarihini yazıyor.
Tüm İnsanlar Gibi
Yazar: Samuel Butler
Çevirmen: Nihal Gökçe
Yayınevi: Epsilon Yayınevi
Sayfa Sayısı: 487
Samuel Butler’ın kuşkusuz en önemli yapıtlarından biri. Pontifex ailesinin üç neslinde vücut bulan Viktoryen burjuva değerlerinin ağır eleştirisinin yapıldığı bu kitap, bize aynı zamanda erdem, mutluluk ve bireysel özgürlük gibi değerleri sorgulatıyor. Yazıldığı dönem göz önüne alındığında kitabın ne kadar devrimci bir nitelikte olduğunu söylemek gerek, belki de bu yüzden Butler bu kitabı yayınlatmak için ölmeyi beklemiş.
“Bazıları hayatlarının en mutlu döneminin okul günleri olduğunu söyler. Belki bu doğrudur; ama böyle diyen birini duyunca hep şüpheyle yaklaşırım. İnsanın şu anda bile mutlu olup olmadığını söylemesi zorken, hayatının farklı dönemlerinde ne kadar mutlu ya da mutsuz olduğunu karşılaştırması ne kadar mümkin olabilir? En fazla şunu söyleyebiliriz: Çok perişan vaziyette olduğumuzun açıkça farkında olmadığımız sürece iyi kötü mutlu sayılırız. Pek fazla olmadı, bir gün Ernest’le bu konuyu konuşuyorduk, ‘Şimdi o kadar mutluyum ki hayatta hiç bundan daha mutlu olmadığımdan eminim, daha da mutlu olmak istemem,’ dedi…”
Ecce Homo
Yazar: Friedrich Nietzsche
Çevirmen: Mustafa Tüzel
Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları
Sayfa Sayısı: 120
Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844-1900): Geleneksel din, ahlak ve felsefe anlayışlarını kendine özgü yoğun ve çarpıcı bir dille eleştiren en etkili çağdaş felsefecilerdendir. Bonn Üniversitesi’nde teoloji okumaya başlayan Nietzsche daha sonra filolojiye yöneldi. Leipzig Üniversitesi’nde öğrenimini sürdürdü, henüz öğrenci iken Basel Üniversitesi filoloji profesörlüğüne aday gösterildi.
1869’da sınav ve tez koşulu aranmadan, yalnızca yazılarına dayanarak doktor unvanı verilen Nietzsche, profesörlüğü sırasında klasik filoloji çalışmalarından uzaklaştı ve felsefeyle uğraşmaya başladı. Tragedyanın Doğuşu, Zamana Aykırı Bakışlar, İnsanca Pek İnsanca, Tan Kızıllığı, Şen Bilim, Böyle Söyledi Zerdüşt, İyinin ve Kötünün Ötesinde, Ahlakın Soykütüğü, Ecce Homo, Wagner Olayı, Dionysos Dithyrambosları, Putların Alacakaranlığı, Deccal, Nietzsche Wagner’e Karşı başlıca büyük eserleri arasında yer almaktadır.
Butcher’s Crossing
Yazar: John Williams
Çevirmen: Özlem Özarpacı
Yayınevi: Koton Kitap
Sayfa Sayısı: 296
Elli yıl sonra yeniden keşfedilip basılan kitabı Stoner ile tüm dünyada büyük bir okur kitlesine ulaşan John Williams’ın 1960’da kaleme aldığı ve “ilk ustalık eserim” dediği kitabın adı hikâyeye konu olan yerleşim yeri Butcher’s Crossing’den geliyor.
Hikâye Harvard’ı bıraktıktan sonra yeni bir yaşam biçimi bulmak için Batı’ya doğru yola çıkan Will Andrews’un Butcher’s Crossing denen küçük kasabaya yerleşmesiyle başlıyor. Colorado’da Rocky Dağları’nda ücra bir vadideki kayıp bufalo sürüsüyle ilgili hikâyeler anlatan, onları bulmayı göze alacak kadar cesur ve çılgın erkeklerden oluşan bir ekip kurmayı hayal eden bir avcıyla tanışması ise onu bekleyen maceranın ilk adımı oluyor. Will o erkeklerden biri olmakla kalmayıp ekibin finansmanını ve kendisine verilen deri yüzme görevini de üstlenerek bu katliam gibi av için yola koyuluyor. Ancak yolculuk, katliam, sert koşullar ve şanssızlık onun zihninin ve bedeninin sınırlarını zorlayan tam bir Vahşi Batı hikâyesine dönüşüyor.
Kitap doğayla bütünleşen insanın neler yapabileceğini, nasıl bir canlıya dönüşebileceğini ima eden benzersiz bir yol hikâyesi. Stoner ile mükemmel bir kitap yazmış bir yazarı tanıdık. Butcher’s Crossing ise John Williams’ın bundan daha fazlası olduğunu, her ne kadar unutulmuş olsa da onun tartışmasız bir biçimde mükemmel bir yazar olduğunu gösteriyor.
Augie March’ın Maceraları
Yazar: Saul Bellow
Çevirmen: Hasan Fehmi Nemli
Yayınevi: İletişim Yayıncılık
Sayfa Sayısı: 705
Nobel Edebiyat Ödüllü Saul Bellow’un yazarlık hayatında bir zirve, bir dönüm noktası olan Augie March’ın Maceraları unutulmaz bir zihinsel ve ruhsal enerji romanı.
Genç ve yakışıklı kahraman Augie March; Chicago’dan Meksika’ya, Amerika’dan Avrupa’ya sürekli seyahat ederek farklı toplumsal dünyalar arasında mekik dokur. Toplumun en dibindeki yoksullar ve suçlularla vakit geçirmeyi sevdiği gibi zengin züppeler, bohemler ve siyasetçilerin hayatına da meraklıdır. Augie’nin ulusal, fiziksel ve sınıfsal bariyerleri aşan yolculuğu bir aşamada kendi bilincine yönelip modernist bir boyut da kazanır. Toplumsal baskılara bireysel özgürlük ve seyahat arzusuyla direnen Augie March’ın Maceraları umut ve iyimserlik dolu bir büyük deneysel yapıt.
“Saul Bellow, Nobel Edebiyat Ödülü’nü öncelikle Augie March’ın Maceraları’yla hak etmiştir.”
Harold Bloom
“Augie March’ın Maceraları’nı tam anlamıyla kavramak isteyen okur çok katmanlı bir okumaya hazır olmalıdır.”
Robert Dutton
Tristram Shandy
Yazar: Laurence Sterne
Çevirmen: Nuran Yavuz
Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları
Sayfa Sayısı: 656
James Boswell, 1760 baharında “Okumamış olan var mı Tristram Shandy’yi? Böyle kötü yetişmiş ölümlü olabilir mi?” diye yazıyordu. Anglikan vaiz Laurence Sterne’in komik romanı Tristram Shandy’nin 1759’un Aralık ayında York’ta birlikte yayımlanan ilk iki cildi çıkar çıkmaz muazzam bir övgüyle ve biraz da şaşkınlıkla karşılanmış, ateşli bir edebiyat tartışmasına yol açmıştı. Sterne de bir yıl sonra şunları yazacaktı: “Şehrin bir yarısı kitabıma ağır hakaretler ediyor, öteki yarısı göklere çıkarıyor; işin hoş yanı, hem hakaret ediyor hem satın alıyorlar”.
Gerçekten de, Orhan Pamuk’un, Nuran Yavuz’un yoğun emeğinin ürünü bu çeviri için “Herkesin Böyle Bir Amcası Olmalı…” başlığı altında yazdığı sunuşta belirttiği gibi: “hiç durmadan anlatan, anlattığına kendini kaptırıp giden, şakaları, kelime oyunları, gevezelikleri, bizi hayret ettirebilme yeteneği, tuhaflıkları, saçmalıkları, çocuksuluğu, saplantıları ve takıntılarıyla bizi hep gülümseten, akıllı, zeki, kültürlü, görmüş geçirmiş, ama bir yanıyla da hep muzip bir çocuk kalmış olan” kahraman-anlatıcısının, ilk iki cildinde kendini dünyaya getirmeyi bile başaramadığı, ancak sonlara doğru bir yerde doğup çok da fazla etrafta görünmeden kaybolduğu bir romana ne denebilirdi?
Öyle bir anlatıcı ki bu, kendini bahçede savaş oyunları oynamaya adamış amcası Toby ve yazarın bir otoportresi olan Vaiz Yorick gibi karakterler dururken, durmadan ilgimizi “okumayı güneş gibi aydınlatır” dediği bir dizi sapmay(l)a, konu dışına çıkış(l)a (İngilizcede digression) çeker:
” … doğumdan önce nasıl, hangi tarihte peydahlandığını, babasının doğum, hayat üzerine görüşlerini uzun uzun anlatır gibi yapar. Ama bu konuların hiçbirinin üzerinde öyle uzun uzun durmaz. Bir ağacın bir dalından öbürüne sürekli yer değiştiren ve dur durak bilmez bir hızlı ve neşeli serçe gibi, hızla konudan konuya sıçrayarak ilerler. Çoğu zaman hikâyesinin nereye doğru gittiğini bilmediği izlenimini uyandırır okuyucuda. Ama metnin içindeki bazı uyarılardan ve kitabının yapısından Sterne’in romanını son derece planlı bir şekilde yazdığını söyleyen ve bunu cetvellerle kanıtlamaya girişen Shklovsky gibi ünlü eleştirmenler de vardır.”
(O.P.) Bir din adamı olan Sterne, kahraman-anlatıcısı Tristram Shandy’ye kitabının neredeyse temel izleği olan digression konusunda şunları söyletir: “Bugün dünya yüzünde bir kitaba başlamak için bilinen birkaç yol vardır ve ben kendi seçtiğim yolun bunlardan en iyisi olduğuna eminim.—En azından dine en uygun yol bu—çünkü ben işe ilk cümleyi yazmakla başlar—ve ikincisini Kadir Tanrının yol göstericiliğine bırakırım.” “Ben karnımı doyurmak için değil meşhur olmak için yazıyorum” demiş olan Sterne’in günümüzden iki yüz kırk yıl önce yazdığı, çok etkilendiği John Locke’un “fikirler arası çağrışım” görüşünün bir parodisi sayılabilecek ve yine çok etkilendiği Cervantes’in Don Quijote’sinden açık izler taşıyan bu kitap, “kurmaca sanatının sonsuz olanaklarının bir övgüsü, sınırlarının da çarpıtılmış bir sergilenmesi” olarak nitelendi.
Sorbonne’da İngiliz Edebiyatı hocası olan Émile Legouis, yazdığı kısa İngiliz edebiyatı tarihinde Sterne’i ve bu kitabı anlatırken şunları söylüyordu:
“Sterne’le roman dönüşür. Serüven artık romanda kendine yer bulamaz. En küçük, en önemsiz ayrıntı bile, dokunaklı ve komik tefekkürlerle zenginleşebiliyorsa, ne gerekir ki? ‘Tristram Shandy’nin Hayatı ve Görüşleri’ni içerdiğini ilan eden kitap, kahramanın doğumu gerçekleştiğinde yarılanmış durumdadır. Herhangi bir şey, yazarın bitmez tükenmez bir parantez açması için mazeret olabilir. Yazar ayrıca, yıldızlar ve boş sayfalar gibi, yüzlerce üslup örneği göstererek okuru afallatmaktan da zevk alır.
Ama bütün bu kaprisler aracılığıyla karakterlerini az bulunur bir nüfuzla canlandırır: gerçeklerin her zaman yalanladığı bilgiç fikirleriyle büyük Shandy, Tristram’ın babası; askercilik oynayan ve bir sineği bile incitemeyen yufka yürekli eski asker Toby amca; onun sadık takipçisi, efendisi kadar iyi kalpli ve eli açık Onbaşı Trim; Sterne’in kendisinin bir çeşit idealizasyonu olan vaiz Yorick. Bu karakterler, art arda küçük dokunuşlarla, az bulunur bir hayat ve canlılık kazanırlar. Ya merhamet ya da kahkahayla gözlerimizi sulandırırlar. Sterne, bazen santimantalistten farklı olan, bazen de ondan ayırt edilemeyen Shandy’vari tipi yarattı. Shandy’cilik, ani mizaç değişiklikleri, muziplik, ıvır zıvırdan zevk alma, dalgınlık, dikkatsizlik, olanlara önem vermeme ve hepsinin üstünde iyi mizah demektir.”
Tristram Shandy’nin özgünlüğü –ve tabii ki “edepsiz”liği– hayranları (örneğin David Hume “otuz yıldır bir İngiliz’in yazdığı en iyi kitap” diyordu, her ne kadar hemen ardından “aslında kötü” diyerek görüşünü mahvetse de. Gene de bu hayran ve savunucular içinde en coşkulu ve en veciz sözü eden, geleceğin ABD başkanı Thomas Jefferson olmuştu: “Sterne’in yazıları, daha çok, şimdiye kadar yazılmış en iyi ahlak düzenini oluşturur”) gibi “muarız”larını da hemen buldu karşısında: Gene Orhan Pamuk’un aktardığı gibi:
“Sezgileri, nükteleri, vecizeleri, taşı gediğine koymasıyla İngiliz edebiyatının en zeki yazarlarından biri olan Samuel Johnson bile o kuralcı öğretmen yanıyla elinizdeki bu romana sabırsız bir anlayışsızlıkla yaklaşmış ve ‘Tuhaf olan hiçbir şey kalıcı olmaz,’ demişti, ‘Tristram Shandy kalıcı olmayacak.’”
Ama Tristram Shandy, Johnson’ın bu kasvetli hükmünü yalancı çıkardı: İki yüz kırk yıldır –başta İngilizce olmak üzere– pek çok dilde okunuyor.
Lord Jim
Yazar: Joseph Conrad
Çevirmen: Hasan Fehmi Nemli
Yayınevi: İletişim Yayınları
Sayfa Sayısı: 452
Joseph Conrad’ın yüzyıl dönümünde kaleme aldığı Lord Jim, İngilizce yazılmış en iyi psikolojik romanlardan biri.
Kahraman olma hayalleriyle büyüyen Jim cesur bir denizci olma hevesindedir. Ancak Patna isimli yolcu gemisiyle çıktığı yolculukta verdiği yanlış bir karar bu hayallerinin sonunu getirir. Pişmanlık ve utanç duygularıyla boğuşan Jim yaşlı Marlow’la tanışır ve onunla yeni maceralar yaşayacağı egzotik Patusan’a gider. Burada yine hem kendi hayatını hem de başkalarının hayatlarını derinden etkileyecek kararlar vermek zorunda kalır.
Joseph Conrad’ın gerçek olaylardan esinlenerek kaleme aldığı Lord Jim genç bir denizcinin iç hesaplaşmalarını tüm derinlikleriyle yansıtırken ahlâk kavramını da tartışmaya açan bir başyapıt.
“Marlow, modern edebiyatın en dikkat çekici ve büyüleyici karakterlerinden biridir.”
Harold Bloom
Tom Jones
Yazar: Henry Fielding
Çevirmen: Mina Urgan
Yayınevi: İletişim Yayıncılık
Sayfa Sayısı: 1064 (2 Cilt)
Henry Fielding’in başyapıtı Tom Jones, 18. yüzyıl İngiliz hayatını, soyluları ve namussuzları, aşırılıkları ve erdemleriyle muazzam bir panorama halinde resmediyor.
Kapısına bırakıldığı iyi kalpli asilzadenin malikânesinde büyüyen yetim Tom Jones, komşunun ulaşılmaz ve güzel kızı Sophia Western’e vurulur; buna rağmen çapkınlıktan ve köyün kızlarını baştan çıkarmaktan da geri kalmaz. Söz dinlemeyen genç Tom nihayet kapı dışarı edilip gerçek kimliğinin ve alın yazısının peşine düştüğünde, İngiltere’nin kırlarından Londra’ya kadar uzanacak bir serüven de başlamış olur. Yazarı Fielding’in yaşam neşesini bulaştırdığı Tom Jones, neredeyse üç asır sonra bile İngiliz romanının en keyifle okunan, eğlenceli örneklerinden biri.
“Aradan geçen iki yüzyıl Fielding’in gerçekçiliğinden bir şey götürmedi. Mizah anlayışı bizim için, bulunduğumuz asırdaki herhangi bir yazarınkinden daha tanıdıktır.”
Kingsley Amis
