Tenten

28 Ağustos 2018 266 kez okundu Okuma süresi: 11dk, 25sn

Belçika çizgi roman ekolünün en kaliteli ve uzun ömürlü örneklerinden biri olan Tintin/Tenten, yaratıcısı Hergé tarafından ilk kez günlük olarak yayınlanan Le Vingtieme Siecle/Yirminci Yüzyıl gazetesinin hafta sonu eki Le Petit Vingtieme/Küçük Yirminci‘nin 1928 yılında basılan ilk sayısını yayına hazırlamasıyla gündeme gelmiş bir karakterdir. İşin aslı bu ilavenin tüm yayın hazırlığı ve sorumluluğu genç ressam George Remi’ye yani Hergé’e aittir. Bu genç, önceleri bir başkasının yazdığı öyküleri resimleyerek işe başlamış, ancak bundan çabuk sıkılmıştır. O, her şeyine kendisinin imza attığı bir karakter yaratıp, onunla ilgili öyküler çizmek istemektedir. Bu amaçla yakın geçmişte bir süre çizdiği Totor isimli bir karakteri yeniden ele almıştır. İsmindeki birkaç harfin yerini değiştirmiş ve ona uygun bir de meslek düşünüp, senaryosuna katkı sağlamıştır. Eski adı Totor olan bu yeni karakter, genç bir gazetecidir ve o ana dek hiçbir yerde duymadığı, hiç kimsede olmayan üstelik hiçbir anlamı olmayan bir isim seçmiştir: Tintin.

Tenten, mesleği sayesinde dünyanın hemen her yerinde serüvenden serüvene koşmuş, her şeye burnunu sokmuştur. Böylece 10 Ocak 1929 günü ilk Tintin serüveni az sayfalı ilavede her hafta iki sayfa olarak yayınlanmaya başlamıştır. İlk öykü dönemin Rusya’sında geçmiş, ancak henüz yeni yetme bir senarist olan George Remi, bu işe yeteri kadar iyi hazırlanamadığını kısa sürede anlamıştır. Çünkü elinde başı sonu belli, bitmiş bir çizgi roman senaryosu olmadığından maceraya her hafta kaldığı yerden aklına geldiğince devam etmektedir. Yine de macera bittiğinde fena bir iş yapmamış olduğunu, ancak eksiklerini mutlaka gidermesi gerektiğini anlamıştır.

Yanından ayrılmayan sevimli ve akıllı foxterrier cinsi köpeği Milou/Fındık veya Boncuk ile birlikte Yeni Kıta’dan Mısır’a, İskoçya’dan Tibet’e, Sovyetler’den Arap çöllerine hatta bir füze ile gittiği Ay’a kadar hemen hemen her yerde serüven yaşayan Tenten’i gazetecilikle ilgili herhangi bir enstantane içinde görmek pek mümkün ol(a)mamıştır. Zira sayfaların tamamı farklı kültürlerin yansıtılması ve macera olgusunun tüm gereklerini yerine getiren senaryolarla doludur. Bu yapının içine belirgin bir şekilde gazeteciliği de sokmayı tercih etmeyen Hergé, bu naifliği ara sıra karakterin elinde görülen bir fotoğraf makinesiyle telafi etmektedir.

Milou dışında Tenten maceralarında gözüken diğer belli başlı karakterler arasındaysa içkiye düşkün, ağzı bozuk, genelde asık suratlı ancak cesur Kaptan Haddock/ Hadok; bilim aşığı mucit, ama bir o kadar da az işiten ve dikkatsiz Professeur Tournesol/Profesör Turnusol; sakar ve ikiz dedektifler Dupond ve Dupont; iri yarı opera şarkıcısı Bayan La Castafiore ve Kaptan Hadok’a ait bir mülk olan Moulinsart Şatosu‘nda çalışan sadık ve cesur uşak Néstor vardır. Bu listeye eklenecek yegane karanlık adam ise milyarder bir iş adamı olmasına karşın tüm varlığını kötülüğe adamış Rastapapoulos’ tur.

Tenten serilerinde en fazla ilgi gören yan karakter Kaptan Hadok’dur. Hadok, bir Fransız şövalyesinin torunudur ve okurların karşısına ilk kez ‘Altın Kıskaçlı Yengeç’ adlı macerada çıkmıştır. Bu macerada alkolik ve tükenmiş bir karakter görüntüsü veren Kaptan, sonraki maceralarda giderek toparlanmış ve ilk çıkışını takip eden ‘Esrarengiz Yıldız’ adlı macerada kararlı, dürüst, sevimli ancak ağzı oldukça bozuk bir kimliğe bürünmüştür. Bundan sonraki tüm maceralarında artık Tenten’in ayrılmaz dostudur ve şövalye dedesinden kalan hazineyi de genç dostunun yardımıyla bularak paraya kavuşacak, rahat bir hayat sürmeye başlayacaktır. Tabii hayatında asla vazgeçmeyeceği iki şey hâlâ onunla anılmaya devam edecektir: Macera ve içki. Bunlara Bianca Castafiore’ye olan platonik ilgisi de eklenebilir. Profesör Turnusol ise, ilk kez ‘Tekboynuz’un Esrarı’ adlı macerada gözükmüş ve sonraki bazı maceralarda seriye renk katmayı sürdürmüştür.

George Remi, genç bir gazeteci olan kahramanının öykülerini çizmek için kendine o yıllarda eline geçen bir Meksika gazetesindeki çizgi romanlardan birinin tarzını seçmiştir. Buna göre, artık klasikleşmiş olan çizgi roman anlatım özelliklerini, taraması hiç olmayan, net, kolay anlaşılır ve temiz bir çizgi stiliyle birlikte kullanacaktır. Bir de çizimlerinin tamamında buna dikkat edecek, asla tarama ve gölgelere yer vermeyecektir. Onun yapacağı yegane şey, düzenli karelemeler, açık ve net çizimler, uygun genişlikte konuşma balonlarını bu tekniğin içine ‘yedirmektir’. İlk macerasından sonra çizdiği tüm Tenten koleksiyonunda işlediği konular genellikle dedektiflik temaları ve gözleme dayalı bir araştırmacılıktan ibarettir; buna seriye eklediği mizahi karakterlere bahşettiği çeşitli sakarlık ile senaryosunun merkezinde yer alan macera ve aksiyonu ekleyerek ve düşündüğü sade çizgi stiliyle kağıda aktarmıştır.

Tenten maceralarını içeren özel albümlerse, başlığın görülmesinden hemen iki yıl sonra, 1930’dan itibaren siyah-beyaz olarak Petit Vingtième Yayınları’ndan çıkmıştır. 1934 yılından itibaren ise Tintin’in yakaladığı popülariteden etkilenen ünlü Casterman Yayınları, sadece metin dışı bölümlerin renkli olduğu siyah-beyaz ciltler yayınlamaya başlamıştır. Kısa süreye sığan bu yayıncılık başarılarından kendisine ticari veriler sağlayan George Rémi, 26 Aralık 1946 tarihinde yayına başlayacak olan ve Tenten dışında da değişik çizgi romanlara yer veren haftalık Tintin dergisinin ilk sayısı tam renkli olarak yayınlamaya başlamıştır. Orijinalleri siyah-beyaz olan bu ilk albümler 1973 yılından itibaren Archives Hergé dizisinden tıpkı basım olarak Casterman tarafından yeniden yayınlanmıştır. Bu arada birçok Tenten macerası George Rémi adını bir tarafa bırakarak kendisini Hergé takma adıyla tanıtmış olan yaratıcısı tarafìndan tekrar elden geçirilmiştir. Ayrıca Tenten çalışmalarında, dönemin Fransız/Belçika çizgi roman dünyasından birçok büyük ismi çalışma fırsatı bulmuştur. Bunlar arasında Edgar Pierre Jacobs, Bob De Moor, Roger Leloup, Jacques Martin sayılabilir. Hergé, ölüm tarihi olan 25 Ocak 1983’e değin Tenten maceraları çizilmesi ve yayınlanması işlerini bizzat takip etmişti. Bu yıla kadar Tenten’in 120 milyondan fazla albümü satılmış ve tam kırk ayrı dilde yayınlanma başarısı elde etmiştir. Ayrıca Tenten’in çizgi roman maceralarından adapte edilen kısa ve uzun metrajlı çizgi filmler yapılmıştır.

Ülkemizde ilk olarak 1953 yılında Hamid Şendur‘un sahibi olduğu Çocuk Alemi Yayınları‘ndan çıkan Çocuklara Armağan adlı haftalık çocuk dergisinde yayınlanan Tenten macerası dergiden kolaylıkla ayrılarak özel olarak arşivlenecek tarzda okurlara sunulmuştur. Bu tarihten kısa bir süre sonra bu kez Turhan Şimga’nın 1957 tarihli Armağan’ında Tenten adıyla renkli olarak; 1958 yılında Selek Yayınevi tarafından yayınlanan Tintin (Küçük Gazeteci) şeklinde bir başlık altında, ikişer sayfa dönüşümlü tarzda dört ve tek renkli olarak bazı maceraları yayınlanmıştır. Tenten’in sevimli köpeği Milou burada Fındık adını almıştır. Maceracı gencin kendi bağımsız başlığını taşıyan ilk periyodik dergisi ise, Hamid Şendur’un Çocuk Yayınları Müessesesi tarafından ilk sayısı 30 Temmuz 1958 günü basılanı olmuş ve bir yıldan biraz daha uzun süre yayında kalmayı başarmıştır. Bu arada 1962’de Karaca Yayınevi tarafından basılan Arkadaş’da tefrika edilen iki macerası sonradan albümleştirilmiştir.

Burhan Yayınlarının 1966 ve 1972 tarihli iki Türk üretimi Tenten macerasının kapağı.

1966 ve 1972 Burhan Yayınları serilerinde Tenten sayıları.

1963 yılından itibaren ise Burhanettin Şener’in sahibi olduğu Burhan Yayınevi‘nin Tenten serisinde yeniden gündem oluşturmuş, başlık Haziran 1966 ve Mayıs 1972’den (dergi 1973’den sonra Birsen Usar’ın sahipliğine geçmiştir) itibaren yeniden iki defa daha baskıya girmiştir. Pamukbank tarafından yayınlanan Pamuk Çocuk’un 1983 yılındaki sayılarında Ten Ten başlığıyla çizgi filmlerinden alıntılanan karelerle renkli olarak bazı maceraları basılmıştır. 1972’de Tenten’in Maceraları başlığıyla ve 1987 yılında Tenten adıyla Milliyet Çocuk dergisiyle verilen Çizgi-Roman Albümü’nde bazı maceraları yayınlanmıştır.

Milliyet Gazetesi ilavesi bir Tenten sayısı ve 1962 tarihli Karaca Yayınevi albümlerinden birinin kapağı.

1989 yılında ise, Milliyet her sayısı tam bir macera olan 24 adet küçük boy dergiciği ilave olarak vermiştir. Bu arada başlık Tenten ve Yeni Tenten isimleri altında Alfa Yayınları logosuyla 1981, 1984, 1986 ve 1989 yıllarında değişik format ve periyotlarda gündeme gelmiş, aynca 1983’deki ölümü üzerine tek sayılık bir macerası basılmıştır.

Tenten’in 1980, 1981, 1983, 1985, 1988 ve Hergé’in ölümünden dolayı yayınlanan ‘özel sayı’ serileri bir arada.

Modernize edilmiş çizgileri ve Avrupa’daki orijinal albümlerinin kalitesindeki ilk Tenten koleksiyonunu ise, Ekim 1994 tarihinden başlayan serisiyle 23 sayı olarak Yapı Kredi Yayınları basmıştır. Bunu 2003’de yayına giren İnkılap Yayınevi’ninki izlemiştir.

Gayrıresmi Tenten Albümleri

Belçikalı çizer Hergé’nin yarattığı Tenten’in (Tintin) maceraları 1929 yılından bugüne kadar dünyanın dört bir tarafında yüzlerce dil ve lehçede milyonlarca defa yayımlandı, gazete ve dergilerde sürekli tefrika edildi. Sinema, televizyon, radyo, tiyatro ve çizgi film uyarlamaları yapıldı. Belgesellere ve tezlere konu edildi, bir çok ülkede anısına pul ve hatıra paralar bastırtıldı, bir Tenten müzesi bile açıldı. Tenten ve çizerleriyle ilgili derin araştırmalar yapan insanlar çıktı, bunlara “Tentenolog”, uğraşılarına ise “Tentenoloji” adı verildi. Ancak toplamda sadece 24 Tenten albümü çıktı.

Bu denli ünlü bir çizgi romanın taklit ve parodilerinin yapılması da kaçınılmazdı. Hattâ ilk parodi Hergé henüz hayattayken, Belçika Almanların işgalinden kurtulduktan sonra 1944’te “La Patrie” gazetesinde yapıldı. Parodinin adı “Tenten Naziler Ülkesinde”ydi ve işgal sırasında Nazi yanlısı bir gazetede çalışmaya devam ettiği için Hergé’yi acımasızca eleştiriyordu. Hergé öldükten sonra bunların yüzlercesi yapıldı. Tenten parodileri genelde üç ana başlıkta incelenir: 1- erotik olanlar (bazıları pornografik), 2-politik olanlar ve 3-sanatsal olanlar. Konu başlığı “Gayrıresmi Tenten Albümleri” olduğuna göre buna bir dördüncüsünü ekleyelim: 4-Türkiye’de üretilenuydurma Tenten maceraları.

1. Erotik ve pornografik Tenten parodileri

Tintin in Thailand (Tenten Tayland’da) 1999. Erotik ve sıra dışı bu albüm pek pornografik sayılmaz.
La Vie Sexuelle de Tintin (Tenten’in Seks Hayatı) 1992 Pornografik bir parodi albümü.
Tintin en Suisse (Tenten İsviçre’de) 1976
Tintin à Paris (Tenten Paris’te)
Tientein en Bordélie (Tenten Genelev Diyarında)
Dindin et le secret de Moulinsal (Tenten ve Molinsal’in Sırrı)
Tintin pour les dames (Bayanlar İçin Tenten)

2. Politik Tenten parodileri

Breaking Free (Kurtuluş) 1989 tarihli parodide işçi sınıfından gelen Tenten bilinçlenerek devrimci bir sosyalist oluyor. 1980’lerin İngiltere’sinde geçen macerada Tenten ve amcası (Kaptan Haddock olarak resmedilmiş) Margaret Thatcher’ın kapitalist politikalarıyla çatışıyorlar.
Tintin en Iraq (Tenten Irak’ta) 2003 Irak’ı işgale görüren hadiseler alaycı bir dille anlatılıyor.
Les Harpes de Greenmore. İngiliz hükümeti Profesör Turnösol’ü şantaj için kaçırınca, Tenten de IRA gerillası oluyor ve Birleşik İrlanda için İngiltere’ye karşı çarpışıyor.
Juquin rénovateur du vingtième siècle au Pays de Soviets. Orijinal “Tenten Sovyetlerde” macerası yeniden ele alınmış, Tenten’in yerine Fransız komünist politikacı Pierre Juquin çizilmiş.
Tintin in Lebanon
Tintin au Salvador
L’Énigme du 3ième message (3. Mesajın Gizemi)
Tintin dans le Golfe (Tenten Körfezde)
Tintin in Fallujah (Mad dergisinde yayımlandı)

3. Artistik Tenten parodi ve pastişleri

Tintin Au pays des soviets (couleur) Hergé’nin yeniden çizip renklendirilmesine izin vermediği ilk macerayı redakte edip renklendirmişler.
Tintin and Alph-art (Hergé öldüğü için yarım kalan 24. albümü, Hergé vakfının yanısıra başkaları tarafından da ayrı ayrı tamamlandı. Ramó Nash ve Yves Rodier’nin korsan versiyonları en tanınmışlarıdır.
Adventures of Zinzin İsviçre’de üretildi
Objectif Monde (Hedef Dünya)
Tintin contre Batman Gotham City’ye gelen Tenten Batman’le çatışır, köpeğini kurtarmak için Kara Şövalye ile işbirliği yapar

4. Türkiye’de çizilmiş gayrıresmi Tenten maceraları